De Kloof: denkfouten erin, (openbaar) zand erover!

Elegant Budapest, 1996: voor mijn ogen schuifelen bejaarden langs prullenbakken. 

Pensioenen blijken na de omwenteling niets meer waard. 

‘Geld is fictie’ concludeer ik, met jeugdige overmoed.

Decennialang blééf de ongelijkheid toenemen. 

Niet uitsluitend ten gevolge van hyperinflatie, noch uitsluitend in het voormalige Oostblok. 

Provincie Groningen, 2022: lange rijen ouderen op straat. 

Minder zichtbaar, in huiskamers, een veelvoud aan wachtenden van uiteenlopende leeftijden. 

Geen hyperinflatie deze keer, maar een subsidieloterij. 

Weken later blijkt uit onderzoek dat de subsidietoekenning ‘oneerlijk’ verlopen is. 

Samengevat: een belangrijk herverdelingsvraagstuk werd efficiënt uitbesteed aan technocraten. 

Hetgeen in de beslotenheid van bepaalde huiskamers onbelemmerd kansen bood. 

Waar bijvoorbeeld gehandicapten op straat ruimhartig voorrang kregen, was de medemenselijkheid in de digitale wachtrij soms ver te zoeken. 

Een Digikloof openbaarde zich. 

‘Slimmeriken’ bevolkten het ‘voorportaal’ tijdig met meerdere personen, apparaten en/of browsers. 

Om aldus een plekje vooraan in de wachtrij te bemachtigen. 

Anderen, minder handig, visten achter het net. 

‘Zo gáán die dingen’, merkten winnaars achteloos op. 

Ongelijkheid, de Kloof: door velen aan den lijve ervaren, door weinigen openlijk gewenst. 
Mijn mening? 

Ongelijkheid is het grootste kwaad van deze tijd. 

Jawel, erger dan alle overige bedreigingen. 

Terwijl ik toch woedend, maar bovenal dieptreurig word van grootschalige bossenkap, ecocide, massaal dierenleed… (vul maar in). 

Toch zie ik allereerst de wereldwijd sterk toenemende ongelijkheid.

Waarom? 

Een wereldwijde crisis als klimaatverandering lossen we uitsluitend op vanuit enigszins vergelijkbare uitgangsposities. 

Zo niet, dan is elke aanpak kansloos, want leidt door alle belangentegenstellingen vroeg of laat tot een (burger)oorlog. 

Beschouw de Corona-pandemie als testcase, met weinig bemoedigend resultaat!

Zoveel mensen, zoveel kloven: elite versus ‘boze witte man’, eerste versus derde wereld, goudkust versus achterstandswijk, west versus oost, vaccinatiekloof, energiearmoede… 

Ondertussen mikt links steeds vaker op gematigde, cultureel ruimdenkende, maar economisch onmiskenbaar rechtse kiezers. 

De cultureel behoudende, maar economisch linkse kiezers, van wie ‘alles’ (vuurwerk, gehaktballetjes) wordt ‘afgepakt’ zijn voor de poes (populisten).

 
Joris Luyendijk nuanceert welbekende tegenstellingen. 

Zevenvinkers – afkomst, opleiding, fysiek – komen overal mee weg. 

Een vinkjestekort daarentegen verkleint je stijgingskansen aanzienlijk.
Die kloof moet gedicht. 

Of liever: kloven. 
Maar hoe? 

Denkfouten eruit, daar begint het mee!Grootste denkfout: armoede als Staat van Zijn. 

Armoede is géén eigenschap, maar geldgebrek!

 

Als geld fictie is, is geldgebrek dit dan eveneens? 

Luyendijks zevenvinker blijkt voor armoede immers vaak ziende blind, vooral in de beslotenheid van eigen huiskamer of gated community. 

Helaas: voor minvermogenden is armoede reëler dan al het overige.

Daarbij: Luyendijks vinkjes doen ertoe! 

Maar ook bijvoorbeeld leeftijd, religie, schoonheid, sportiviteit of onvoorwaardelijke ouderlijke liefde.

Armoede is dus zowel concreet als oplosbaar (geld!), maar kansenongelijkheid belemmert sociale stijging. 

Sommigen koesteren, vaak heimelijk, méér loten dan anderen. 

Onthoud dit goed.

En openbaarheid? 

Gemeenschapszin – zie Groningen – gedijt klaarblijkelijk bij zichtbaarheid. 

Vergelijk de kloof tussen de beslotenheid van gated community’s (S/M/X/L) en stadspleinen waar vrijwel alles kan en iedereen samenkomt. 

Bij het bestrijden van ongelijkheid vervult gemeenschappelijke, openbare ruimte dan ook een sleutelrol.

Tot slot: herverdelen. De Groninger subsidiepot werd gelukkig bijgevuld. Niet onredelijk, gezien eerdere gasopbrengsten.

De Kloof: denkfouten erin, een herverdelende handreiking en (openbaar) zand erover!

Nota bene: dit essay is ingezonden voor de essaywedstrijd van de VPRO, naar aanleiding van 'Sander en de kloof'.